13 maart 2025 va. 20:00 | RMO Leiden | Gratis toegang

Wie de Romeinse geschiedenis heeft geleerd, denkt aan de drieslag koningstijd, republiek, keizerrijk. De totstandkoming van dit imperium, dat het gehele Middellandse Zeegebied besloeg, ging gepaard met kolonisering, inlijving, en onderwerping van onder meer Grieken, Kelten, Puniërs, Perzen, en Egyptenaren. Vanaf de 15^e eeuw is het Romeinse imperium een voortdurend wisselende maar altijd aanwezige herinnering in de expansie van Europese mogendheden. Hoe zag die herinnering eruit, en was die actief of latend, rechtvaardigend of bespiegelend? Welke bronnen hebben we daarover, van wie komen die, en komen ze van binnen of buiten Europa? Tijdens dit panel gaan we in gesprek met experts over hoe de Oudheid is (en wordt) gebruikt om Europese kolonisatie en overheersing in de vroegmoderne en moderne tijd vorm te geven. Deelnemende panelleden zijn dr. Dinah Wouters (UU/RUG), dr. Tycho Maas (UU), dr. Nathalie de Haan (RU). De avond wordt gemodereerd door dr. Suzan van de Velde, conservator Klassieke Wereld van het RMO.

Op 25 september houdt prof.dr. Koen De Temmerman, hoogleraar Letterkunde aan de Universiteit Gent, de Zenobialezing in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Onderwerp van de lezing is het antieke romangenre. Aanmelden via de website van het museum is verplicht. Meer informatie is hier te vinden.

25 sep. 2024: Zenobialezing door prof.dr. Koen De Temmerman | 19:30-20:30 in de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden

De roman is vandaag één van de populairste literaire genres wereldwijd. Wist u dat dit genre niet is ontstaan met Cervantes of Rabelais in de vroegmoderne periode maar reeds in de oudheid bestond? En dat één vertegenwoordiger van dit antieke genre (waarvan bovenstaande afbeelding de openingsscène uitbeeldt) hét model werd voor de romanschrijfkunst in het 16^de– en 17^de-eeuwse West-Europa? 

In deze lezing bespreken we de belangrijkste vertegenwoordigers van het antieke romangenre, en schetsen een beeld van hun belangrijkste inhoudelijke en verteltechnische kenmerken. Het wordt een tocht door het ganse Middellandse Zeegebied in het gezelschap van liefdeskoppels, bordeelhouders, grafrovers, piraten en grootkoningen. We gaan ook na hoe we de identiteit van lezers van antieke romans kunnen reconstrueren, en besteden aandacht aan de (aanzienlijke) impact van deze teksten op latere literaire tradities. We hebben het daarbij niet alleen over de (genoegzaam bekende) romanimitaties in het 12^de-eeuwse Byzantium en over de vroegmoderne Westeuropese poetica’s, maar ook (en vooral) over minder bekende gevallen van receptie in de late oudheid en vroege middeleeuwen – van Griekse en Latijnse hagiografie tot Syrische retorica en Perzische middeleeuwse epiek.     

Koen De Temmerman is hoogleraar Letterkunde aan de Universiteit Gent, waar hij literatuurgeschiedenis en antieke retorica doceert en het Novel Saints: Ancient Fiction and Hagiography Research Centre leidt. Hij is hoofdredacteur van het vaktijdschrift Ancient Narrative en één van de coördinatoren van Ancient Rhetoric and Aesthetics (een onderzoeksgroep van OIKOS, de Nederlandse onderzoeksschool Klassieke Studies).     

Op 11 april, tijdens de Week van de Klassieken, organiseert stichting Zenobia een avondlezing. Dr. Claire Weeda, universitair docent aan de Universiteit Leiden, verzorgt de lezing.

11 april 2024, 17:00-18:30 | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | vrij toegankelijk op locatie en gratis online | aanmelding via website RMO

Lange armen en strakke buiken: omgevingsdeterminisme en racisme in de Late Middeleeuwen

Rond 1200, als studenten in West-Europa in aanraking komen met de antieke Griekse en Arabische natuurfilosofie, neemt het gebruik van etnische en raciale stereotypen in het onderwijs een hoge vlucht. In pedagogische handleidingen voor schoolmeesters wordt het omgevingsdeterminisme van Hippocrates toegepast. Scholieren leren dat de omgeving en het klimaat de fysiologie en natuurlijke competenties van mensen en dieren bepalen, naast leeftijd, geslacht en training. We kunnen deze kennis een vorm van scientific racism noemen, waarmee stereotypen wetenschappelijke zeggingskracht kregen. In mijn lezing ga ik in op de verspreiding van zulke ideeën in het onderwijs en de toepassing in de wereld van werk. Schoolmeesters, hofdichters, etnografen en predikers zetten stereotypen in van Engelse intelligentie, Franse beschaving, Teutoonse gewelddadigheid, vrouwelijkheid van moslims en Afrikaanse zwakte. Stereotypen rechtvaardigden ongelijke rechten, meester-dienaarverhoudingen, en troffen verschillende groepen: vrouwen, horigen, joden, migranten en slaafgemaakten. 

Dr. Claire Weeda is als cultuurhistoricus verbonden aan de Universiteit Leiden. Ze doet onderzoek naar de wisselwerking tussen medische kennis, natuur en sociale praktijken in de late middeleeuwen. Daarnaast werkt ze momenteel aan een studie over insecten en biodiversiteit voor 1600.